Markeringen en camouflage van Britse jagers aan het begin van de Tweede WereldoorlogDit stuk is een vervolg op mijn eerde stuk over Duitse camouflage en markeruingen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Net als de Duitsers kampten de Britten met vergelijkbare problemen bij het vinden van een juiste balans tussen herkenbaarheid en camouflage van hun vliegtuigen. Als voorbeeld zal ik de Hurricane en de Spitfire nemen vlak voor en in het begin van de Tweede Wereldoorlog.
In vredestijd waren de Britse jagers zilver van kleur. Dat was niet alleen de kleur van het aluminium, maar ook zilververf, want bijvoorbeeld de vroege versies van de Hurricane waren nog grotendeels overtrokken met doek. Als markeringen waren kleurige blauw wit rode roundels aangebracht op 6 posities.
Zo gauw in 1938 de oorlogsdreiging toenam werden op last van het War Ministry alle toestellen overgespoten in de bruin groene oorlogscamouflage. Voor de herkenbaarheid werd om de roundels een gele ring geschilderd.
Na het uitbreken van de oorlog in september 1939 werden de Britse merktekens toch te opvallend geacht en vervangen door low visibility roundels in donker blauw en dull red, zoals bij de Spitfires op deze foto. Dat leverde een veel betere camouflage op, maar als snel kwamen er klachten over de slechte herkenbaarheid van de eigen toestellen.
Om de herkenbaarheid toch weer te vergroten werd voor een heel korte periode in het vroege voorjaar van 1940 weer teruggekeerd naar de blauw wit rode roundels, zonder gele ring. Deze periode duurde echter maar kort, en voordat alle toestellen waren aangepast werd in het voorjaar van 1940 het volgende systeem alweer ingevoerd.
Op deze foto zie je ook goed dat de low visibility roundels op de vleugel bijna helemaal wegvallen, maar de rondel met witte ring op de romp is goed zichtbaar.
Dit is het kleurenschema dat we kennen van de Battle of Britain. Op de bovenkant van de vleugels de low-visibility roundels, die bijdragen aan een goede camouflage als het toestel op de grond staat. Op de zijkanten de blauw wit rode roundel met gele rand, die bijdraagt aan betere herkenbaarheid in de lucht, met de blauw wit rode vlag op de staart.
Er zijn ook nog leuke onofficiële en tussen varianten. Bij deze is in het voorjaar van 1940 een gele ring om de roundel op de romp getrokken om te voldoen aan de veranderde eisen. De gele ring is echter niet volgens voorschrift, want te smal. De vliegtuigschilders hadden blijkbaar geen zin om een hele nieuwe roundel te maken.
Bij deze waren de schildes ook lui. Hierbij is de gele ring wel van de juiste breedte, maar omdat hij om de bestaande roundel heen is geschilderd is het geheel veel te groot. Niet volgens voorschrift.
Tegen het eind van de Slag om Engeland wordt daar ook nog de sky-kleurige spinner en band om de staart aan toegevoegd, zodat de piloten in de chaotische luchtgevechten hun eigen toestellen makkelijker van die van de vijand kunnen onderscheiden. Maar ook dit schema heeft niet het eeuwige leven.
In de loop van 1941 en 1942 worden nog twee belangrijke wijzigingen doorgevoerd. Omdat na afloop van de Slag om Engeland de ;luichtgevechten zich minder vaak boven Engeland afspelen, maar meer boven zee en op grotere hoogte wordt het camouflageschema aangepast van bruin en groen naar grijs en groen. Dit levert betere camouflage boven zee en in de lucht op. Omdat de Britten een goed luchtoverwicht boven eigen bodem hebben is camouflage op de grond van minder belang geworden. Ook worden de roundels op de romp en de finflash nogmaals aangepast door de witte en gele banen smaller, en dus minder opvallend te maken.
En dan nog wat over de onderzijde van de vliegtuigen:
Aanvankelijk blijft de onderzijde van de Britse jagers zilver van kleur met blauw wit rode roundels en zwarte vliegtuigcodes.
De Britse luchtmachteenheden die in 1939 en 1940 in Frankrijk gelegerd waren hadden vooral een teactische taak en moesten dicht bij de frontlijn en boven de eigen luchtafweer opereren. Om de eigen toestellen voor de luchtafweer beter herkenbaar te maken werd aanvankelijk één vleugel aan de onderzijde zwart geschilderd.
Een stadium later werd een lijn midden onder het vliegtuig getrokken en werd de ene helft wit en de andere helft zwart geschilderd. Deze praktijk werd doorgevoerd tot in de zomer van 1940, ook bij toestellen die boven het Britse grondgebied opereerden.
Maar in de zomer van 1940, zo rond het begin van de Slag om Engeland wordt de zwart-witte onderzijde weer afgeschaft en vervangen door de sky-kleurige onderzijde met blauw wit rode roundels. Hier draait het niet alleen meer om herkenbaarheid, maar speelt camouflage ook weer een rol.
Het resultaat is overigens dat de Britse jachtvliegtuigen ten tijde van de Slag om Engeland rondvliegen met drie verschillende typen roundels: low visibility blauw rood boven op de vleugel, high visibility geel blauw wit rood op de zijkanten van de romp, en iets minder high visibility blauw wit rood onder op de vleugel.
Ook bij de Britten zien we dus een voortdurend sleutelen aan de markeringen en het camouflagepatroon om in veranderende tactische en strategische omstandigheden, en als gevolg van ervaringen uit de praktijk, de juiste balans te zoeken tussen camouflage en herkenbaarheid.
Hier zien we de belangrijkste varianten mooi bij elkaar.