Nu Benjamin Nederlands eerste helikopter heeft aangekondigd en Bas is begonnen aan de grootste helikopter ter wereld, kon ik niet achterblijven. Zeker niet omdat op 19 augustus 2020 het exact 40 jaar geleden is dat een relatief onbekend lid van de Chinook helikopter familie haar eerste vlucht maakte: de Boeing-Vertol 234 commercial Chinook. Een krachtpatser met een ongeëvenaard grote passagierscapaciteit in airline configuratie.
Mede dankzij een van de meest dodelijke helikopterongelukken werd het geen commercieel succes. Toch vliegen de overgebleven 10 toestellen vandaag de dag nog allemaal. Sommige hebben meer dan 40.000 vlieguur geklokt.
Dit is de eerste keer dat ik een helikopter ga brouwen. Buiten de comfortzone dus. Maar het lijkt me een hele leuke uitdaging!
ChinookDe ontwikkeling van de Chinook begon in 1956 toen de US Army de H-37-helikopters wilde vervangen. Piasecki Helicopters, vanaf 1959 ‘Vertol’ genaamd (afkorting van ‘vertical take-off and landing’) pionierde in de jaren ’50 met tandem-rotor helokopters, zoals Vertol Model 107 (militaire variant werd de CH-46 Sea Knight).
Nog tijdens de ontwikkeling van de CH-47 in 1960 werd Vertol overgenomen door Boeing. De CH-47 ‘Chinook’ werd in 1962 operationeel als militair transport helikopter, waarbij het steeds meer taken overnam van de backbone van de militairy airlift fleet: de Douglas C-47, die toevalligerwijze het zelfde Unified Aircraft Designation System volgnummer heeft.
CH-47DDe eerste generatie CH-47’s kreeg geen civiele FAA-certificering omdat het flight boost system niet redundant was uitgevoerd. Dat kon leiden tot een storing van de power control module en daarmee het uitvallen van één van de twee hydraulische systemen. Ook werd de singel engine performance als ontoereikend gezien voor public transport flights.
Model CH-47D werd een ‘next generation’ Chinook met tal van (grote) verbeteringen ten opzichte van de vorige modellen. Het flight control systeem werd meer geautomatiseerd Het vermogen van de motoren verdubbelde en er werden nieuwe 32 inch. glasvezelbladen rotorbladen toegepast.
BV-234Boeing Vertol wilde de Chinook ook aanbieden als passagierstoestel. Tegelijk met de ontwikkeling van model ‘D’, werd op 29 oktober 1975 de aanvraag ingediend voor het typecertificaat van een civiele variant. Op 19 juni 1981, na uitgebreide evaluatie en testvluchten keurde de Federal Aviation Administration (FAA) deze goed. De aanduiding werd BV-234 (Boeing Vertol, model nummer 234) .
Er waren twee versies beschikbaar (de BV-234 kan worden omgebouwd van de ene versie naar de andere):
- 234LR (Long Range) versie voor lange afstanden met zijdelingse stroomlijnkappen die bijna tweemaal zo groot zijn als de originele Chinook-modellen met een brandstofcapaciteit voor ongeveer 6 uur vliegen.
- 234UT (Utility) versie waarin de brandstoftanks zijn ondergebracht in vier kleinere stroomlijnkappen boven elk wiel.
Beide versies kregen een langere neus voor de weerradar en verder naar voren geplaatst voorste landingsgestel. Ook werden interieurelementen uit de Boeing 727 toegepast: airline cabine ramen, airconditioning, bagagebakken, een galley en de optie voor 44 passagiersstoelen. In volledige passagiersconfiguratie is de BV-234 de grootste commerciële helikopter qua passagierscapaciteit. Het toestel is een krachtpatser: het kan 9 ton aan gewicht in de cabine kwijt en 12,7 ton hijsen aan een externe haak onder de romp.
British Airways HelicoptersDe eerste bestelling voor de BV-234 kwam in 1978 van British Airways Helicopters (nu British International Helicopters). Ze bestelden 6 models 234LR voor offshore-activiteiten op de Noordzee. Het eerste exemplaar kwam op 1 juli 1981 in dienst en werd ingezet op passagiersvluchten tussen luchthavens in Schotland en Exxon en Shell booreilanden.
Boeing bouwde tussen 1981 en 1985 totaal 13 BV-234 civiele Chinook-helikopters; 6 voor British Airways Helicopters, 3 voor Helikopter Services AS in Noorwegen, 3 voor het Taiwanese leger en 1 voor Atlantic Richfield (ARCO) Alaska. Die laatste machine is later nog kort van Donald Trump geweest.
Mijn model gaat bovenstaande BA 'Negus' livery krijgen (in mijn ogen een van de mooiste livery's ooit).
Een van de meest dodelijke helikopter crashesDe Chinook is een zeer betrouwbaar toestel. Toch vonden er ook met de BV-234 diverse ongelukken plaats, die haar naam als passagiershelikopter geen goed hebben gedaan.
In mei 1984 moest G-BISO een noodlanding op de Noordzee maken (foto boven), nadat er twee onafhankelijke problemen waren ontstaan in het flight control systeem. Niemand raakte gewond, maar de helikopter (s/n MJ002) zonk deels, werd economisch afgeschreven (maar kwam 34 jaar later terug!).
Op 6 november 1986 verongelukte BV-234 G-BWFC in het zwaarste helikopterongeluk in Europa. De vlucht vertrok van Sumburgh Airport met als bestemming Brent Bravo en Brent Delta olieboorplatformen. Op het laatste moment kwam daar het platform Brent Alpha bij, waardoor de gehele route 10 minuten langer zou duren. Die paar extra minuten werden uiteindelijk fataal, door dat het toestel twee minuten voor terugkeer op Sumburgh neerstortte. De oorzaak bleek een gebroken conisch ringwiel in de gearbox van de voorste rotor (spiral bevel ring gear). Hierdoor ging de synchronisatie van de tandem verloren, raakte de bladen elkaar waardoor de gehele achterster rotorsectie, samen met gearbox en al afbrak. De helikopter kwam vlak voor de kust in het water terecht en alleen de gezagvoerder en een passagier overleefden de ramp. 43 passagiers, de co-piloot en de steward kwamen om.
Nadien besloot de olie-industrie dat de BV-234 te groot was voor offshore taken. De resterende 4 Chinooks werden aan de grond gezet en verkocht aan CHI.
http://aviation-safety.net/wikibase/18540CHIColumbia Helicopters Incorporated (Aurora, Oregon) opgericht in 1957 is gespecialiseerd in ‘heavy-lift’ activiteiten met tandem rotor helikopters. Daarvoor ontwikkelde oprichter Wes Lematta de revolutionaire Direct Visual Operational Control (DVOC) techniek, waarbij de piloot een last aan het einde van een lange lijn (tot 65 meter) bestuurt door zelf langs de lijn te kijken. Deze techniek is in 60 jaar sterk verbeterd en wordt ook aangeduid met “L2P2” (long line precision placement).
Militaire operators maken gebruik van de ‘slingload’ methode, waarbij piloten vracht aan een korte lijn (circa 6 meter), zonder visuele referentie en afgaand op aanwijzingen van de crew chief afleveren. Minder nauwkeurig en meer tijdrovend.
CHI levert dus tijdswinst en nauwkeurigheid onder extreme omstandigheden. Deze techiek werd voor het eerst toegepast in de bosbouw (logging) en later ook bosbrandbestrijding. In de afgelopen decenia zijn nieuwe activiteiten gestart, zoals het ondersteunen van militaire operaties (in Afganistan), ondersteuning bij de olie-en-gaswinning in Azie (hoofdzakelijk Papua New Guinea). Daarnaast blijft bosbrandbestrijding een kernactiviteit.
Momenteel zijn alle resterende 10 stuks BV-234 in gebruik bij CHI (Inclusief de herbouwde s/n MJ002, die in 1984 in de Noordzee landde). Daarnaast bezit CHI 14 stuks model 107 en 3 voormalig militaire CH-47D’s (waarvoor de restrictie geldt dat ex militair toestellen niet ingezet mogen worden om passagiers te vervoeren).
CHI is ook bevoegd voor MRO (maintenance, repair and overhaul) en OEM (original equipment manufacturer) activiteiten. Daarvoor heeft CHI in 2006 de type certificaties voor model 107 en 234 van Boeing overgenomen. De officiële aanduiding is nu dan ook ‘Columbia Model 234 UT Chinook’.
De kit is Italeri Nr. 1218, uitgegeven in 2001 maar waar diverse heroplages van verschenen zijn. Daarnaast ga ik Whirlybird conversiesets WBA72040 (exterieur) en WBA72042 (interieur) gebruiken.
Dit gaat een aardig klusje worden. Ik denk niet dat het af is voor het 40 jarig jubileum en dat hoeft ook niet. Ik heb er nu al zin in om aan te beginnen, maar ik maak eerst de tuin en de KLM 747 af