Mitsubishi/Nakajima G3M (“Nell”)Ontwerp en ontwikkelingDe G3M vindt zijn oorsprong in een specificatie, die bij de Japanse Mitsubishi-onderneming werd ingediend door de Japanse marine en die om een bommenwerpervliegtuig vroeg met een op dat moment ongekend bereik. Dit kwam voornamelijk voort uit de invloed van admiraal Isoroku Yamamoto in de Marine Hoge Technische Commissie. De bommenwerper moest de capaciteit hebben om een torpedo te lanceren die een gepantserd slagschip kon laten zinken. De snelheidseis die door de marine-afdeling werd voorgelegd, was opnieuw ook ongekend. Het vliegtuig moest snel zijn en een grote actieradius te hebben om vijandelijke vloten al aan te kunnen vallen ver voordat ze in Japanse territoriale wateren arriveerden. Er werd sinds 1929 samengewerkt met Junkers in Duitsland en Japanse vliegtuigen werden vaak met Junkers-snufjes uitgerust, zoals de gelede vleugels die we o.a. kennen van de ju 52, Ju 86.en 87.
Twee van de 21 prototypen, die door stelselmatige verbetering tot de G3M1 leidden.Er werd een reeks prototypen gebouwd, waarvan de eerste zijn proefvlucht maakte in april 1934. Na talloze wijzigingen en verbeteringen op het gebied van actieradius, motorvermogen, bewapening en structuur was de ontwikkeling in juni 1936 zover dat het toestel als G3M1 Type 96-1 Model 11 (96-1 Rikko) in productie kon worden genomen, als bommenwerper èn als torpedovliegtuig. Er kon een torpedo van 800 kg worden meegenomen of een bommenlast van hetzelfde gewicht. De crew bestond uit 5 man en het vliegtuig was bewapend met 3 7.7mm machinegeweren, had een maximum snelheid van 188 knopen en een bereik van 2200 zeemijlen. De lichtgewicht structuur en het volledige gebrek aan defensieve machinegeweren en de extra bemanning, die nodig is om ze te bedienen (kenmerken in het vroege prototypeontwerp), werden als essentieel beschouwd om de snelheid en prestaties op grote hoogte van de G3M met een zware lading te behouden.
Boven en onder; 2 G3M1's, factory fresh. De invloed van Junkers is duidelijk te zien.1937: A5M2b en links een G3M2 Kansen jagerMet de civiele versie van de G3M werden langafstandsvluchten gemaakt om actieradius en snelheid te testen, zoals de Luftwaffe dat in diezelfde tijd deed met hun "postvliegtuig" de Dornier Do 17...Zelfs na het gemodificeerde definitieve prototype, dat wel drie defensieve machinegeweeropstellingen omvatte, behield de G3M zijn lichtgewichtsstructuur en ontbrak elke vorm van defensieve bepantsering of zelf dichtende brandstoftanks, omdat deze werden beschouwd als snelheid en hoogte beperkend. Deze eigenschap in het Japanse bommenwerper- en jagerontwerp manifesteerde zich opnieuw in zijn opvolger, de Mitsubishi G4M, wiens ontwerp zo sterk de nadruk legde op brandstof- en bommenlast voor langeafstandsaanvallen ten koste van de verdediging dat zijn kwetsbaarheid voor jagers en grond- en oppervlakte-geweervuur het verdiende de onofficiële bijnaam van "one shot lighter" door geallieerde jachtpiloten.
Tanken en motoronderhoud, G3M2. Locatie en datum onbekend. Operationele ervaringen, opgedaan in de jaren 30 boven China, deden de noodzaak ontstaan van defensieve bewapening. De versies G3M1 (Model 21, verkorte marinenaam: 96 Rikko) en G3M2 (Model 22) waren allen bewapend, al was dat dan met verschillende configuraties. Later heeft de Nakajima Company de G3M opnieuw ontworpen in de verbeterde G3M3 (model 23) met krachtigere motoren en een grotere brandstofcapaciteit. Deze versie werd alleen vervaardigd door Nakajima en is de snelst geproduceerde bommenwerper in oorlogstijd. Hij werd in 1941 in gebruik genomen en werd twee jaar in dienst gehouden en later in 1943 gebruikt naast de G3M2 voor maritieme verkenning op lange afstand met radar, vanwege de uitstekende prestaties op lange afstand. Andere G3M-afleidingen waren de transportversies, G3M-L en Kusho L3Y (“Tina”), de laatste gebouwd door Yokosuka.
Operationele geschiedenisDe G3M vloog voor de eerste keer in 1935, opstijgend vanaf een Nagasaki vliegveld van Mitsubishi Heavy Industries en landde op Haneda Airport aan de rand van Tokio. De G3M zag voor het eerst gevechten in de expansiecampagnes van Japan op het Chinese vasteland in wat bekend werd als de "Tweede Chinees-Japanse oorlog" (1937-1940), waar de G3M zijn langeafstandscapaciteit kon benutten toen, in augustus - november 1937, de 1. Rengo Kōkūtai (een speciale eenheid) werd opgericht, naast de Kanoya en Kizarazu Kōkūtai gevestigd in Taipei, Formosa, Omura, Kyūshū en Jeju Island. Op 14 augustus van datzelfde jaar vertrokken 42 G3M's en zeven Hiro G2H1's, begeleid door 12 Nakajima A4N's en 12 Mitsubishi A5M's van de 2. Rengo Kōkūtai (een eenheid bestaande uit de 12e en 13e kōkūtai), van hun bases op Taiwan, staken de Chinese Zee over en bombardeerden Hangchow en Kwanteh.
Een formatie G3M1's in actie boven China. De rug- en buikkoepels konden worden ingetrokken.Zij voerden onder andere terreurbombardementen uit op kust- en binnenlandse doelen in China, inclusief bombardementen tijdens de Slag om Shanghai en Nanjing. De aanvallende G3M-bommenwerpers en escorterende jagers kregen vaak al vroeg in de oorlog te maken met Curtiss Hawk III en Boeing P-26/281 jagers van de Chinese luchtmacht. Later nam de Nell vanuit bases in bezette Chinese gebieden deel aan de strategische tapijtbombardementen op het Chinese binnenland, waarvan het gevechtsbereik voldoende was voor de grote afstanden die ermee gemoeid waren.
Het meest opvallende was dat de Nell betrokken was bij het 24-uurs bombardement op Chongqing. (Over deze aanval op het Chinese bestuurscentrum is een film gemaakt in 2017: The Bombing (of: The Air Strike) met Bruce Willis, Anthony Brody e.a.) De beestachtige en tot dan ongeëvenaarde wreedheid die Japan hier tentoonspreidde, en de schaal waarop dat gebeurde, zorgde voor een internationale storm van verontwaardiging en protest, die luwde nadat Nazi Duitsland in 1940 Europese landen bezetten.
G3M2 van de Mihoro kokutai, wsch boven China. Het voorste vliegtuig is één van de versies van de Hasegawa kitDe luchtoorlog boven China stelde Japan in staat om uiteenlopende vleigtuigen te beproeven en op grond van operationele ervaringen aan te passen: jagers, verkenners, grondaanvalsvliegtuigen en bommenwerpers. Hetzelfde gold voor toegepaste tactieken. De parallel met de Spaanse Burgeroorlog dringt zich op, waarin de Luftwaffe in feite hetzelfde deed. beide mogendheden maakten zich zo klaar voor het grote conflict dat ze later zouden aangaan....
Eind 1941 waren 200 G3M’s ingedeeld in overzeese eenheden, terwijl er 52 in Japan werden achtergehouden om het thuisland te verdedigen. Toen de Pacific War uitbrak met de invasie van Maleisië en de aanval op Pearl Harbor in december 1941, werd de G3M inmiddels als verouderd beschouwd en werd hard gewerkt aan het operationeel maken van de G4M “Betty”, die hem meer en meer zou vervangen in het jaar daarna. Daarnaast werd de G3M3 Model 23 ontwikkeld met krachtiger motoren en grotere brandstofcapaciteit voor een groter bereik, uitsluitend gebouwd door Nakajima, zodat Mitsubishi zich kon toeleggen op de productie van de G4M.
G3M2's van de Genzan kokutai boven Maleisië. De foto laat goed zien hoe de verf afbladderde, omdat de Japanners geen primer gebruikten, een probleem dat ze nooit hebben opgelost.Maar nog steeds opereerden drie frontlinie-eenheden (de 22e, 23e en 24e kokusentai) met 204 G3M2s in vier kōkūtai (marine luchtkorpsen) in de centrale Stille Oceaan. Hiervan werden 54 vliegtuigen van de Takao Kōkūtai vanuit Formosa ingezet bij de opening van de Slag om de Filipijnen.
Op 8 december 1941, (7 december over de internationale datumgrens), troffen G3M's van de Mihoro Kōkūtai Singapore vanuit bases in bezet Vietnam. Hierbij en bij latere bombardementen kwamen duizenden Britse en Aziatische burgers om. Wake Island werd op dezelfde manier gebombardeerd door G3M's van de Chitose Kōkūtai op de eerste dag van de oorlog, waarbij zowel de civiele als de Amerikaanse marine-infrastructuur zwaar werd beschadigd op de grond. Andere G3M's van Chitose Kōkūtai, gevestigd in Kwajalein Atol, vielen in dezelfde periode Amerikaanse marine- en civiele installaties op Howland Island aan.
Bij deze G3M2's is de bewapening aangepast, De intrekbare buikkoepel is verwijderd en heeft plaatsgemaakt voor blisters aan de zijkant waar een machinegeweer in stond opgesteld. De "turtle back turret" heeft de plaats ingenomen van 1 van de 2 rugkoepels, terwijl de voorste koepel een andere layout heeft gekregen. Deze foto heeft duidelijk gediend als inspiratie voor de box art van deze kit.De G3M stond bekend om zijn deelname, samen met de meer geavanceerde Mitsubishi G4M "Betty", aan het tot zinken brengen van twee Britse slagschepen op 10 december 1941. Nells van de Genzan Kōkūtai verleenden belangrijke steun tijdens de aanval op HMS Prince of Wales en Repulse (Force Z) nabij de Maleise kust. Prince of Wales en Repulse waren de eerste twee slagschepen ooit, die uitsluitend door een luchtaanval op zee tijdens de oorlog tot zinken werden gebracht. Deze geslaagde aanval was met die op Pearl Harbor samen een enorme boost voor het Japanse moreel en logenstrafte het lang gekoesterde superioriteitsgevoel van de Westerse mogendheden t.a.v. Japan.
De aanval op Darwin in Australië op 19 februari 1942 door 188 Japanse vliegtuigen, omvatte 27 G3M's van de 1. Kōkūtai (1st Air Group) op Ambon, in Nederlands-Indië. G3M's vielen samen met 27 Mitsubishi G4M "Betty" -bommenwerpers aan. Deze bommenwerpers volgden een 81 stuks sterke eerste golf van Mitsubishi A6M Zero-jagers, Aichi D3A duikbommenwerpers en Nakajima B5N torpedobommenwerpers.
Inmiddels werd duidelijk dat de G3M verouderd was omdat het toestel zich niet kon verdedigen tegen de steeds betere en meer talrijke Geallieerde jagers. De Slag om Guadalcanal en de Salomons Eilanden bracht de G3M naar de uiterste grens van het vergrote Japanse imperium, maar vormde het het keerpunt: voortaan zou de Nell geen aanvallen meer uitvoeren, die waren gericht op uitbreiding van het territorium, maar op verdediging van Japanse posities.
G3M2 op Rabaul in 1942. De Slag om Guadalcanal en de Salomon eilanden betekende een keerpunt voor de "Nell", die voortaan niet meer als aanvals- maar als verdedigingswapen zou worden ingezet.G3M's van de 701 Air Group brachten met twee torpedo's op 29 januari 1943 tijdens de Slag om Rennell Island de zware kruiser USS Chicago tot zinken, waardoor de weg werd gebaand werd voor verdere torpedo's, die de volgende dag door G4M-bommenwerpers werden gelanceerd.
De civiele versie als verbindingsvliegtuig voor de marine.De civiele versie als airlinerVan 1943 tot het einde van de oorlog diende het merendeel van de G3M's als bemanning- en parachutistentrainers, en transportvliegtuigen voor hoge officieren en VIP's tussen de thuiseilanden, bezette gebieden en gevechtsfronten. Het plan om van de G3M3 Model 23 een speciale variant als sleper voor zweefvliegtuigen te bouwen werd bij nader inzien gecancelled. Enkele exemplaren hebben nog als ongewapende civiele airliners gevlogen, maar in oktober 1945 werden de laatste gesloopt of verbrand, samen met (bijna) alles wat nog restte van de Japanse luchtmachten.
Vliegbasis Isonomaki september 1945: Einde oefening.Versies en variantenKa-15
Prototype met Hiro Type 91 (559 kW / 750 pk), Mitsubishi Kinsei 2 (619 kW / 830 pk) of Mitsubishi Kinsei 3 (679 kW / 910 pk) motoren en glazen of massieve neus. 21 gebouwd.
G3M1a / c
Opnieuw ontworpen prototypes aangedreven door Hiro Type 91 of Mitsubishi Kinsei-motoren, glazen neus.
G3M1 Model 11
Landgebaseerde aanvalsbommenwerper marine Type 96 eerste serie model. Grote uitbreiding van de cabine met een herziene canopy, sommige met propellers met vaste spoed. 34 gebouwd.
G3M1-L
G3M1 omgezet in een gewapende of ongewapende militaire transportversie en aangedreven door Mitsubishi Kinsei 45 (802 kW / 1.075 pk) motoren.
G3M2 Model 21
Krachtiger motoren en verhoogde brandstofcapaciteit, dorsale torentje; 343 gebouwd door Mitsubishi, 412 G3M2 en G3M3 vervaardigd door Nakajima.
G3M2 Model 22
Bovenste en buik torentjes vervangen voor een bovenste torentje, glazen zijposities (“blisters”). 238 gebouwd.
G3M3 Model 23
Krachtiger motoren en grotere brandstofcapaciteit voor een groter bereik, gebouwd door Nakajima.
L3Y1 Model 11
Transport marine Type 96, geavanceerde conversie van G3M1 gewapend transport, gebouwd door Yokosuka.
L3Y2 Model 12
Modificatie van G3M2 met Mitsubishi Kinsei-motoren, gebouwd door Yokosuka.
BronnenRichard M. Bueschel: Mitsubishi: NakajimaG3M1/2/3, KushoL3Y1/2 in Japanese Naval Air Service, Aircam Aviation Series no. 25, Osprey, Canterbury UK, 1972
Thomas Newdick: Japanese Aircraft ofWorld War II 1937-1945, London 2018
Mitsubishi G3M, Wikipedia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Mitsubishi_G3M retrieved februari 2020.