Ik ben even een stukje aan het typelen geweest over de typologie van de Japanse marine en legerluchtmacht en de heerlijk verwarrende systemen allemaal in gebruik waren.
Bij deze, enjoy!
Japanese military aircraft designation systems
Zoals jullie waarschijnlijk wel zullen weten hebben de IJA en IJN verschillende systemen gebruikt om hun verschillende vliegtuigtypes aan te duiden, en in gevallen zijn deze systemen binnen dezelfde branche ook nog eens door elkaar gebruikt. D.m.v. dit stukje tekst hoop ik het één en ander duidelijk te maken.
IJN
De IJN heeft in de loop der Jaren meerdere aanduidingsystemen gebruikt voor haar vliegtuigen. Tussen 1931 en 1945 hadden vliegtuigen een Shi nummer welke aangaf naar aanleiding van welke specificatie het toestel was ontworpen. Er was ook een lange vorm van een Type en Model aanduiding welke gebruikt werd tussen 1920 en 1943. Tussen 1929 en 1945 was er een kort letter/cijfer systeem en tussen 1943 en 1945 werd er een systeem met populaire namen gebruikt. Ik zal al deze systemen individueel nader belichten.
Shi number system:
Nieuwe specificities van de IJN kregen vanaf 1931 een Shi, of experimenteel, nummer welke werd gebaseerd op het jaartal binnen de huidige periode en had betrekking op het jaartal waarin een nieuw ontwerp werd ingediend. Deze telling gebeurde in de Showa periode (1929-1989) en het Shi nummer bestond uit het jaartal binnen die betreffende periode, gevolgd door de rol van het ingediende ontwerp.
Als voorbeeld de Mitsubishi Zero, waarvan het ontwerp in 1937 werd ingediend en dus de aanduiding ‘12 Shi carrier fighter’ kreeg. De Mitsubishi A5M (een aanduiding waar we later op terugkomen) is in 1934 ontworpen en had dus de aanduiding ‘9 Shi carrier fighter’
Long type/number system:
In 1929 werd er een systeem ingevoerd welke als basis de jaartelling vanaf de mythologische stichting van Japan in 660 v.C. door Keizer Jimmu gebruikte. Dit systeem gebruikte het laatste, of de laatste 2 getallen van het op dat moment juiste jaartal, gevolgd door een korte beschrijving van het toestel.
Om wederom even het voorbeeld van de Mitsubishi Zero te gebruiken. Dat toestel is in 1940 in dienst gekomen. Dat komt overeen met het Keizerlijke jaartal 2600, en daarom kreeg de Zero de aanduiding ‘Type 0 Carrier Fighter’ (en nu weten jullie dus ook hoe de Zero aan z’ n naam komt!). En de A5M zou volgens dit systeem de ‘Type 96 Carrier Fighter’ geheten hebben. Model nummers werden toegevoegd om subtypes aan te tonen, en tegen eind jaren '30 bestond dit nummer uit 2 cijfers. Het eerste had betrekking op wijzigingen aan het airframe, het tweede had betrekking op wijzigingen aan de motor/het motortype.
Dus de typoligie 'Type 0 Model 52' gaf aan dat het om een type Zero ging welke is gebouwd toen het airframe al 5 wijzigingen heeft meegemaakt en er 2 wijzigingen in het motortype is geweest. Dit systeem is handig om de kleine verschillen binnen een subtype aan te duiden. Zo waren er 2 soorten A6M3: de Type 0 Model 32 (met de korte vleugels) en de Model 22 (met opvouwbare vleugeltips).
In Juli 1943 werd dit systeem niet meer gebruikt omdat men vond dat het te veel informatie van het toestel prijs gaf. Dit systeem is toen vervangen door een die met namen werkte, hierover later meer.
Short system:
Eind 1920 werd er een kort systeem ingevoerd welke een letter/cijfer combinatie gebruikte. Deze combinatie begon met een letter die het type toestel verklaarde, gevolgd door een cijfer welke het nummer in de serie van dit type vliegtuigen aangaf. Hierna volgde weer een letter welke de fabrikant aanduidde, gevolgd wederom weer door een cijfer, en deze gaf de variant van het betreffende toestel weer. Het kwam voor dat een toestel tijdens zijn loopbaan een andere rol kreeg. Dit werd aangegeven door een streepje met een nieuw type letter achteraan te zetten. Dit systeem is het bekendst onder de hobbyisten, en persoonlijk vind ik dit systeem ook het makkelijkst.
Even 2 voorbeelden:
De Mitsubishi Zero kreeg de aanduiding A6M:
A = Carrier based fighter.
6 = het zesde toestel in de reeks van dit type.
M = Mitsubishi.
De eerste versie van de Zero was dan ook de A6M1.
Dan de Nakajima J1N1-S:
J = Land based fighter.
1 = eerste toestel uit de reeks van dit type.
N = Nakajima.
-S = omgebouwd tot nachtjager
Voor de liefhebber is hier de volledige lijst vliegtuigtypes en de daarbij horende letteraanduidingen:
| Letter | Karakters | Latijns schrift | vliegtuigtype |
| A | 艦上戦闘機 | Kanjyo Sento-ki | Carrier-based fighter |
| B | 艦上攻撃機 | Kanjyo Kougeki-ki | Carrier-based attack bomber |
| C | 艦上偵察機 | Kanjyo Teisatsu-k | Carrier-based Reconnaissance |
| D | 艦 上爆撃機 | Kanjyo Bakugeki-ki | Carrier-based dive bomber |
| E | 水上偵察機 | Suijyo Teisatsu-ki | Shipboard Reconnaissance seaplane |
| F | 水上観測機 | Suijyo Kansoku-ki | Shipboard Observation seaplane |
| G | 陸上攻撃機 | Rikujo Kougeki-ki | Land-based Attack bomber |
| H | 飛行艇 | Hiko-tei | Flying boat |
| J | 陸上戦闘機 | Rikujyo Sento-ki | Land-based Fighter |
| K | 練習機 | Renshuu-ki | Trainer |
| L | 輸送機 | Yuso-ki | Transport |
| M | 特殊機 | Tokushu-ki | Special seaplane |
| MX | 特殊機 実験 | Tokushu-ki (Jikken) | Special Aircraft (Experimental) |
| N | 水上戦闘機 | Suijyo Sento-ki | Fighter seaplane |
| P | 陸上爆撃機 | Rikujyo Bakugeki-ki | Land-based Bomber |
| Q | 哨戒機 | Shokaiki | Patrol aircraft |
| R | 陸上偵察機 | Rikujyo Teisatsu-ki | Land-based Reconnaissance aircraft |
| S | 夜間戦闘機 | Yakan Sento-ki | Night fighter |
| X | x | x | Experimental or Imported for Research (used with another designation) |
En de lijst met de letteraanduidingen van de diverse fabrikanten:
| Letter | Fabrikant |
| A | Aichi North American aviation |
| B | Boeing |
| C | Consolidated Aircraft |
| D | Showa Douglas Aircraft |
| F | Grumman |
| G | Hitachi Kokuki Goodyear |
| H | Hiro Hawker |
| He | Heinkel |
| J | Nihon Kogata Hikoki Junkers |
| K | Kawanishi Kinner |
| M | Mitsubishi Airspeed |
| N | Nakajima |
| P | Nihon |
| S | Sasebo |
| Si | Showa |
| V | Vought-Sikorsky |
| W | Watanabe Kyushu |
| Y | Yokosuka |
| Z | Mizuno Guraida Seisakusho |
Opvallend dat Showa er 2 keer in staat...
Dat dus... Heb wel gelijk het maken van deze tabellen onder de knie.
Official names:
Zoals eerder gezegd werd in Juli 1943 het Type systeem vervangen voor een systeem welke met namen werkte. De thema's van de namen werden per vliegtuigtype apart gehouden. I.t.t. de IJA waren deze namen officieel, en niet simpelweg populaire bijnamen.
De thema's die de IJN gebruikte waren als volgt:
-Fighters: Weer en Meteorologie
-Carrier Fighters & seaplane Fighters: Wind namen eindigend op pu of fu (風)
-Interceptors: Bliksem namen eindigend op den (電)
-Night Fighters: Licht namen eindigend op ko (光)
-Attack Planes: Bergnamen eindigend op zan (山)
-Bombers: Sterren of sterrenbeelden eindigend op sei (星)
-Patrol: Zee of oceaan namen eindigend op kai (海) of yo (洋)
-Recon: Wolken namen eindigend op un (雲)
-Trainers: Bomen, planten en bloemennamen.
-Transports: Luchtnamen eindigend op ku (空)
-Misc.: Landschapsnamen
-Kamikaze (ontworpen als..): Bloemennamen eindigend op ka (花)
Uitzonderingen waren er, dat betrof voornamelijk vliegtuigen met ongebruikelijke voortstuwing zoals de J8M 'Shūsui' raket aangedreven onderschepper. De naam 'Shūsui' zou letterlijk iets als "Autumn Water" betekenen, maar in dit geval werd de poëtische betekenis "Scherp Zwaard" bedoeld. Tjah, poëzie is nooit mijn sterkste vak geweest...
Als dit toestel volgens de regels benoemd zou worden zou het een naam moeten hebben welke met bliksem te maken had (ikzelf vind 'Gesmeerde Bliksem' wel toepasselijk 
).Vliegtuigen die op een ongebruikelijke manier ingezet werden kregen ook afwijkende namen, als voorbeeld de M6A Seiran wat zoiets als "Bergnevel" betekend. Volgens de spelregels zou dit toestel een sterrennaam moeten krijgen, net zoals de D4Y Suisei.
Wel, tot zover de IJN kant.
IJA
De IJA, a.k.a. Imperial Japanese Army Air Service (ook vaak de Imperial Japanese Army Air Force (大日本帝國陸軍航空隊、大日本帝國陸軍航空部隊 Dainippon Teikoku Rikugun Kōkūtai, Dainippon Teikoku Rikugun Kōkūbutai) (IJAAS) genoemd), gebruikte doorgaans een typologie gebaseerd op het jaartal waarop het toestel in dienst kwam en de rol die het toestel vervulde. Dus een systeem wat nagenoeg identiek was aan het Long Type and Model Number system van de IJN. Dit systeem was in gebruik vanaf 1927 ter vervanging van een ouder systeem waarbij elke fabrikant een karakter (kanji) van een bepaald ingewikkeld systeem van rangtelwoorden van de zgn. "Heavenly Stems" werd gebruikt, gevolgd door een type nummer. Naar mate er meer types en fabrikanten kwamen werd dit systeem steeds lastiger. Toegewezen karakters waren onder andere 甲 (Ko) voor Nieuport, 乙 (Otsu) voor Salmson, 丙 (Hei) voor SPAD, 丁 (Tei) voor Farman, 戊 (Bo) voor Caudron, en 己 (Ki) voor Hanriot. De "Ki" (キ; afkorting van "kitai", het Japanse woord voor airframe, of casco) aanduiding werd ook gebruikt en werd in de loop van tijd het meest gebruikte systeem.
Ik snap zelf (nog) geen klap van dat Heavenly stems gebeuren, maar voor de liefhebber hier een link naar het artikel: https://en.wikipedia.org/wiki/Heavenly_Stems
Enjoy!
Long Type and Model Number system
Zoals gezegd nagenoeg identiek aan het systeem van de IJN. Enige uitzondering hierop was het jaar 2600 (1940) waarbij typenummer 100 werd gebruikt in plaats van Type 0 (ook hierin wilden ze van de Marine verschillen
) Als er 2 toestellen waren met hetzelfde typenummer werd er aan de rol van het toestel extra informatie toegevoegd om ze op die manier te onderscheiden: Type 2 single-seat fighter (de Nakajima Ki-44), Type 2 two-seat fighter (Kawasaki Ki-45).Grote modificaties (zoals een andere motor) werden aangegeven met een subtypenummer, officieel in kanji, maar meestal in Romeinse cijfers. Kleinere wijzigingen (zoals andere bewapening) waren aangegeven met een kanji van eerder genoemde rangtelwoorden van de Heavenly Stems: ko (甲), otsu (乙), hei (丙), tei (丁), bo (戊), ki (己), welke vergelijkbaar zijn met; a (eerste), b (tweede), c (derde), d (vierde), e (vijfde). Let op, dit is dus GEEN letterlijke vertaling! De toevoeging "kai" (改) werd gebruikt bij modificaties die wel groot waren, maar niet groot genoeg voor eenn nieuw typenummer.
Short designation ("Ki" number)
Het "Ki" casco nummer werd altijd in Arabische nummers geschreven en gaven een projectnummer aan. Deze nummers werden op volgorde gebruikt, onafhankelijk van type en fabrikant.
Popular names
Populaire namen zoals Hayabusa (Ki-43), Hien (Ki-61) en Hayate (Ki-84) waren geen deel van de officiële typologie.
Dit hele verhaal, samen met een lijst vliegtuigen van de IJN en IJA met hun diverse aanduidingen, is hier terug te zien:
https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_ ... ir_Service
Danny
