Bedankt voor het delen, interessant!

Voor zover ik weet werd Aotake gebruikt voor de binnenkant van de romp, op de cockpit na. Aotake was enkel een lak om blootliggende metalen oppervlakken te coaten en zo tegen corrosie te beschermen. Bij o.a. de Ki-43 werden de wielbakken ook wel eens in deze kleur gezet, maar ik kan je enkel adviseren om de handleiding aan te houden, wegens voor zover ik weet was daar niet echt een standaard in. Dat gezegd hebbende kan het best zijn dat bij de toestellen die in blank metaal geleverd waren de wielbakken met aotake is gecoat, en dat bij de kisten met camo de wielbakken met dezelfde kleur als de rest van de onderkant werd behandeld.


Danny

Wel even de voetnoot dat je tot op zekere hoogte hetzelfde zag in Europese strips met Aziaten in het algemeen, vooral t/m de jaren '70, als extensie van het Gele Gevaar - en omdat stereotypen van allerlei volkeren vaak worden uitgebuit als bron van humor. Echter, het aantal werkelijk villeine karikaturen is voor zover ik weet beperkt. Wel had je in Europese strips relatief vaak dat de grote slechterik ergens uit het verrre oosten kwam en/of dat Aziatische personages zich gedroegen als de onderdanen van de (toen wegkwijnende) Europese imperialistische grootmachten. In Nederlandstalige strips zie je soms een zekere ambivalentie optreden i.v.m. de voormalige koloniën in Nederlands-Indië en de Japanse bezetting daarvan.

Strategische denkers en de oorlog in de Stille Oceaan.

1. Inleiding
In een serie van vier artikelen wil ik graag ingaan op de strategische ideeën en uitgangspunten die de theoretische grondslag vormden van het denken over strategie tijdens de Oorlog in de Stille Oceaan. Deze ideeën zijn gevormd in de tweede helft van de 19e eeuw en verder ontwikkeld als gevolg van ervaringen in de Russisch-Japanse oorlog (1904-1905) en de Eerste Wereldoorlog. Ik hang mijn verhaal op aan de drie strategische denkers wiens ideeën naar mijn mening het sterkst hun stempel gedrukt hebben op dit conflict. Dat zijn Alfred Thayer Mahan (USA, 1840-1914), Giulio Douhet (Italië, 1869-1930) en Billy Mitchell (USA, 1879-1936).

Strategisch denken
Al sinds de oudheid proberen veldheren, vorsten en filosofen de oorlogvoering theoretisch te doorgronden. Het doel daarbij was vaak om wetmatigheden te ontdekken die zouden kunnen leiden tot een theoretisch model. Zo’n model zou dan de basis moeten vormen voor het ontwikkelen van de meest succesvolle strategie voor verschillende soorten en omstandigheden van oorlogvoering. Oorlog blijkt echter een weerbarstig fenomeen dat zich lastig in modellen en theorieën laat dwingen. Na tientallen eeuwen van strategisch denken is de ultieme strategische theorie nog steeds niet ontwikkeld, en het ligt ook niet in de verwachting dat dat op afzienbare termijn gaat gebeuren. De grootheid van een strateeg als Carl von Clausewitz ligt er dan ook onder meer in dat hij een van de eersten is die erkent dat toeval, chaos, tegenslag en gebrek aan betrouwbare informatie doorgaans een beslissende rol spelen in de oorlogvoering. En juist deze elementen, waarin alles onzeker is, laten zich moeilijk in theorieën vastleggen. Eigenschappen als improvisatievermogen, verbeeldingskracht, snelheid van denken en doortastendheid blijven daarom van groot belang voor militaire leiders.


Carl von Clausewitz

Nature of nurture?
Daarom wordt ook al sinds de oudheid betoogd dat militair leiderschap een kunst is, een set van aangeboren eigenschappen die een persoon al dan niet geschikt maken als militair leider. Daarbij wordt graag verwezen naar grote veldheren uit het verleden zoals Alexander de Grote, Hannibal, Caesar of Napoleon, die onmiskenbaar militaire genieën waren die met kop en schouders boven hun tijdgenoten uitstaken. Al dan niet aangeboren persoonlijke eigenschappen en karaktertrekken blijven van groot belang voor militaire leiders. Daarnaast bestaan er echter ook al duizenden jaren militaire opleidingen en scholen, gebaseerd op het idee dat het militaire vak wel degelijk aan te leren is, en dat theoretische kennis van de oorlogvoering wel degelijk bijdraagt aan de vaardigheden van een militaire leider. Hoewel het militaire onderwijs al eeuwen bestaat heeft het halverwege de 19e eeuw een nieuwe impuls gekregen door de Duitse militair en strateeg Helmuth von Moltke (1800-1891)(Niet te verwarren met zijn jongere neef en naamgenoot Helmuth von Moltke die de Duitse chef-staf was aan het begin van WO1). Hij legde de militaire grondslag voor de Duitse eenwording in 1870 en daarmee voor de Duitse militaire macht in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Von Moltke zetten een uitgebreid systeem van militaire scholen voor alle rangen op. Voortbouwend op Clausewitz en anticiperend op nieuwe technische ontwikkelingen als het telegraafsysteem en het spoorwegnet ontwikkelde hij nieuwe strategische concepten als contingencyplanning (het uitdenken en voorbereiden van verschillende scenario’s), logistieke voorbereiding en planning van veldtochten, en de beroemde ‘Auftagstaktik’, die tegenwoordig tot de standaard doctrine van elk zichzelf respecterend leger behoren. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw vormde het Duitse leger het voorbeeld voor andere landen, en de (aanvankelijke) Duitse militaire successen uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn voor een gedeelte toe te schrijven aan hoe Von Moltke zijn militaire theorievorming via een goed functionerend onderwijssysteem in de Duitse krijgsmacht inbedde. Volgens Von Moltke was het militaire vak niet zozeer een kunst, maar vooral een beroep waarvoor een gedegen opleiding een vereiste is. Persoonlijke aanleg is goed en nodig, maar moet ondersteund worden met een solide theoretische basis. En de chaos en het toeval van Von Clausewitz kunnen volgens Von Moltke beheersbaar gehouden worden door professioneel opgeleide militairen en goede voorbereiding.


Helmuth von Moltke (de oudere)

Strategisch denken tijdens de Tweede Wereldoorlog
Daarmee blijft strategisch denken en de theorievorming over oorlogvoering een essentieel onderdeel van het militaire bedrijf. Dat is nog steeds zo en dat was ook zo tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is niet zo dat daarbij één theorie of model dominant was. Wel kun je stellen dat sinds Von Moltke niemand meer om de ideeën van Von Clausewitz heen kon. Omdat deze echter heel abstract zijn, zijn er veel interpretaties van mogelijk en zie je eigenlijk vooral dat andere strategen Von Clausewitz als uitgangspunt of inspiratiebron gebruiken voor meer concrete theorieën. Daarnaast zijn er grote verschillen tussen landen en worden veel theorieën naast en door elkaar gebruikt om nationale militaire doctrines te vormen. Ook maakt het theater (oorlogsgebied) nogal veel uit. De ideeën over gemechaniseerde oorlogvoering van J.F.C. Fuller (Groot-Brittannië), Heinz Guderian (Duitsland) en Michail Tuchachevsky (Sovjetunie), waren van groot belang voor de strijd op het Europese vasteland, maar speelden geen rol in de strijd in de Stille Oceaan. Ook waren er grote strategische verschillen tussen de strijd om de Stille Oceaan en die om de Atlantische Oceaan. Bij de laatste bleken vooral de ideeën van Julian Corbett (Groot-Brittannië, 1854-1922) van belang, die strategische oplossingen bood tegen de duikbootoorlog. Op de Stille Oceaan waren het echter de ideeën van de Amerikaanse strateeg Alfred Thayer Mahan, die zowel bij de Amerikanen als de Japanners leidend waren. De maritieme strategie van Mahan stamde echter al uit de tweede helft van de 19e eeuw en werd in de jaren na de Eerste Wereldoorlog verder aangevuld met de ideeën over Air Power van de Italiaan Giulio Douhet en de Amerikaan Billy Mitchell.


Julian Corbett

In de volgende drie artikeltjes zal ik verder ingaan op deze drie strategische denkers. Ik zal aangeven wat hun belangrijkste ideeën waren, hoe deze in de Strijd om de Stille Oceaan werden toegepast, en hoe dat in de praktijk uitwerkte.

mooie stuk tekst Huib. ik wacht op de rest

Gr Luuk

Interessant stuk Huib! Ben benieuwd naar het vervolg.
Bij de voorbereiding van mijn artikel kwam ik al tegen dat de Japanse legerleiding eind 19e eeuw voor haar kriijgstheoriën leentjebuur speelde bij de VS en Duitsland.

Precies! Von Moltke en Mahan.

Met plezier dit eerste deel gelezen! Thanks!

Dank voor de leuke reacties! Hier deel twee:

Strategische denkers en de oorlog in de Stille Oceaan

2. Alfred Thayer Mahan – Command of the Sea

Alfred Thayer Mahan (1840-1914) was een Amerikaanse admiraal en historicus. In 1890 publiceerde hij zijn boek ‘The influence of Sea Power Upon History, 1660-1783’. Hierin vergeleek hij de maritieme macht van de 17e en 18e eeuwse maritieme grootmachten Spanje, Frankrijk, de Republiek (Nederland) en Engeland met elkaar. Zijn conclusie was dat het land dat de zee beheerste de grootste macht en invloed had, en dat die macht veel verder reikte dan die van continentale grootmachten zonder machtige marine. Uit deze historische analyse ontwikkelde Mahan zijn concept ‘Command of the Sea’: de natie die het lukt de zee te beheersen en zijn tegenstanders het gebruik van de zee te ontzeggen bezit de macht en kan anderen zijn wil opleggen, bijvoorbeeld door met een maritieme blokkade de economie van de tegenstander lam te leggen. Misschien klinkt dit idee nogal voordehand liggend, maar eind 19e eeuw was dit een revolutionair inzicht. Tot die tijd werden maritieme operaties vooral gezien in relatie tot het land. Zij speelden zich af bij havensteden en langs kustlijnen. Dat de zee als watervlakte en communicatielijn iets was wat je als geheel zou willen en kunnen beheersen was een volstrekt nieuw idee dat in maritieme kringen insloeg als een bom.


Alfred Thayer Mahan

Command of the Sea volgens Mahan
Hoe moest je die Command of the Sea dan bereiken? Volgens Mahan was het nodig daarvoor een zo sterk mogelijke vloot op te bouwen van kapitale schepen: grote slagschepen en slagkruisers met verdragend geschut dat krachtig genoeg was om beoogde tegenstanders op grote afstand te vernietigen, bepantsering die sterk genoeg was om het geschut van de tegenstander te weerstaan en een snelheid die hoog genoeg was om de tegenstander te achterhalen en tot een zeeslag te dwingen. Om zo’n vloot operationeel te houden was het volgens Mahan nodig om op strategische plekken op de wereld te beschikken over maritieme steunpunten: veilige havens waarin de vloot kon bunkeren en waar reparaties verricht konden worden, en van waaruit operaties tegen de tegenstander konden worden opgezet. Daarbij was het zaak de eigen vloot te concentreren, de vijand op te zoeken voor een beslissende slag en de vijandelijke vloot te vernietigen, of althans zoveel verliezen toe te brengen dat de tegenstander geen bedreiging meer vormde voor de ‘Command of the Sea’.

Mahans ideeën in de praktijk
Mahans boek The Influence of Sea Power upon History werd direct na de verschijning in 1890 al een wereldwijde bestseller onder marineofficieren en strategische denkers. De invloed van Mahan is daarom moeilijk te onderschatten. Zijn ideeën vonden navolging, met name in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Duitsland en Japan, en in iets mindere mate ook in Frankrijk, Italië, Oostenrijk-Hongarije en Rusland. Dat betekent dat alle grootmachten van die periode zich door Mahan’s ideeën lieten beïnvloeden. Het leidde tot een enorme maritieme wapenwedloop tussen de grootmachten, die heeft bijgedragen aan het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog. Al deze landen begonnen vloten van grote zeegaande slagschepen te bouwen, naar voorbeeld van het Britse Dreadnought type. De Verenigde Staten werden daarmee ineens van een kleine isolationistische natie een wereldmacht, al werd dat pas na de Eerste Wereldoorlog door iedereen beseft. Het net verenigde Duitsland probeerde met een grote vloot een belangrijke koloniale speler te worden en kwam daarmee letterlijk in het vaarwater van de Britten terecht. Japan werd door zijn vlootbouw opeens een wereldmacht, maar werd aanvankelijk niet als zodanig serieus genomen totdat het geheel onverwacht grootmacht Rusland versloeg in de Russisch-Japanse oorlog (1904-1905). En Groot-Brittannië moest wel meegroeien met al deze ontwikkelingen om zijn machtige positie op de wereld veilig te stellen. De ideeën van Mahan hadden dus een grote invloed op het verloop van de wereldgeschiedenis.


Brits Dreadnought slagschip. (1904)

Mahan tegenwoordig
De ideeën van Mahan zijn inmiddels meer dan 100 jaar oud, maar zijn nog steeds valide. Het is interessant om met de theorie van Mahan in het achterhoofd naar verschillende situaties in de wereld te kijken. Die zie je dan meteen in een ander licht. Ten eerste tijdens de Koude Oorlog. De positie van Noorwegen, IJsland, Denemarken en Groot-Brittannië in het westen, Griekenland en Turkije in het zuiden en van Alaska, Japan en Zuid-Korea in het oosten blijken essentieel voor de Verenigde Staten om de grote tegenstrever de Sovjetunie maritiem ingesloten te houden. Bondgenoten op strategische posities bieden de Verenigde Staten, geheel volgens de theorie van Mahan, maritieme steunpunten waarmee de Sovjetvloot opgesloten kan worden in de Noordelijke IJszee, de Baltische zee, de Zwarte Zee en de Japanse zee. Ondanks sterke maritieme groei van de Sovjetunie in de jaren 1970 lukt het ze nooit om een maritieme wereldspeler te worden omdat ze door de steunpunten van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten worden opgesloten. Command of the Sea wordt effectief aan de Sovjetunie ontzegt. Alleen heimelijke maritieme oorlogvoering met onderzeeërs biedt nog mogelijkheden.
Interessant in dit licht zijn ook de maritieme steunpunten van de VS in het Midden-Oosten en de Perzische Golf, en de door de VS geleide operaties tegen piraterij. De wereldwijde strategie van de VS is nog steeds sterk gebaseerd op de ideeën van Mahan.
Als je je soms afvraagt waarom China met grote regelmaat ruzie met Japan maakt over minieme rotseilandjes in de Chinese zee, of waarom China Taiwan zo graag terug wil, denk dan aan Mahan. China was lang opgesloten in de Chinese zee waaromheen een boog van bondgenoten van de Verenigde Staten ligt: Japan, Zuid-Korea, de Filipijnen, Maleisië. China is er alles aan gelegen om bressen in die ring te slaan. Als wereldmacht met ambitie wil China namelijk ook Command of the Sea, en komt daarbij in botsing met de Verenigde Staten die de Command of the Sea nu feitelijk wereldwijd uitoefent (al dan niet in samenwerking met bondgenoten).


Hoe de VS tegenwoordig als enige wereldmacht wereldwijd Command of the Sea uitoefenen.

Beperkingen in de ideeën van Mahan
Hierboven hebben we gezien dat de theorieën van Mahan na meer dan honderd jaar nog steeds valide zijn. Toch hebben ze ook hun beperkingen. Ze bieden geen antwoord op alle situaties, en er zijn ook effectieve tegenmaatregelen mogelijk. Toen Mahan zijn ideeën ontwikkelde waren er nog geen vliegtuigen en geen onderzeeërs die geschikt waren voor militair gebruik. Beide ontwikkelingen hebben de oorlog op zee sterk veranderd, en zijn theorieën moesten daarop aangepast worden. Over vliegtuigen meer in een volgend artikel. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleek al dat minder machtige maritieme staten toch een succesvolle maritieme strategie kunnen ontwikkelen. Ten eerste kan dat door het principe van de ‘Fleet-in-being’. Zowel in de Eerste als in de Tweede Wereldoorlog beschikte de Duitse marine over een aanzienlijke vloot van grote oppervlakteschepen. De Duitse vloot was echter geen partij voor de Britse vloot en de Duitsers realiseerden zich dat terdege. Door echter een beslissende zeeslag met de Britten te vermijden bleef de Duitse dreiging in tact. Een groot deel van de Britse vloot was gebonden aan zijn oorlogshaven in Scapa Flow om de Duitse vloot veilig opgesloten te houden in de Oostzee. Daarmee kon die vloot niet elders ingezet worden en bleef beide oorlogen grotendeels werkeloos liggen, terwijl deze schepen in de Middellandse Zee en het Verre Oosten node gemist werden. Ook het raiden van koopvaardijschepen met snelle individueel opererende kruisers bleek een strategie waarop de theorie van Mahan geen antwoord gaf. De uitvinding van de motortorpedo tijdens de Eerste Wereldoorlog met de bijbehorende snelle motortorpedoboten bood ineens een optie voor kleine arme landen op een wapen waarmee je een slagschip naar de bodem kon jagen. Geheel tegen de principes van Mahan in bleek het nodig geld uit te geven aan kleinere schepen (torpedobootjagers) om de kostbare maar kwetsbare slagschepen tegen dit nieuwe wapen te beschermen. Ook de duikbootoorlog bleek een effectieve strategie voor een zwakkere staat om een maritieme grootmacht het vuur aan de schenen te leggen. Grote slagschepen, georganiseerd in krachtige vloten waren geheel machteloos tegen onderzeeërs, en het duurde jaren voordat een effectieve tegenstrategie werd ontwikkeld, met konvooien begeleid door fregatten en korvetten als onderzeebootjagers. Deze les uit de Eerste Wereldoorlog bleek aan het begin van de Tweede Wereldoorlog weer vergeten. Het koste vele schepen en talloze mensenlevens voordat het konvooisysteem op de Atlantische Oceaan weer effectief opgezet werd en de verliezen door Duitse duikboten gingen afnemen.


De Duitse onderzeebootoorlog in WO1 en WO2 was een effectieve tegenstrategie tegen de Brits/Amerikaanse Command of the Sea.

Mahan en de strijd in de Stille Oceaan.
Zoals we hierboven al gezien hebben waren zowel in de Verenigde Staten als in Japan de ideeën over maritieme strategie sinds het eind van de 19e eeuw voor een belangrijk deel geïnspireerd door Mahan. De Amerikaanse marinebasis Pearl Harbour is dan ook te beschouwen als een maritiem steunpunt waarmee, volgens de ideeën van Mahan, Command of the Sea in grote delen van de Stille Oceaan kon worden uitgeoefend. En dat zat de Japanners dwars in hun ambitie een eigen koloniaal imperium op te bouwen in Oost-Azië naar voorbeeld van de westerse machten. Met name de scheepvaartroutes door de Chinese zee naar de olievelden van Indonesië waren essentieel voor de realisatie van de Japanse ambities. Die routes werden echter beheerst door de Amerikanen vanuit de Filipijnen en de Britten vanuit Singapore. De Japanse aanval op Pearl Harbour moeten we dan ook begrijpen als een aanval met geconcentreerde krachten om de vloot van de vijand beslissend te verslaan. Die aanval leek een groot succes waarbij 3 Amerikaanse slagschepen tot zinken werden gebracht en 16 andere schepen meer of minder werden beschadigd. Drie strategisch essentiële vliegdekschepen ontsnapten echter aan de aanval omdat zij net op manoeuvre waren. De enorme productiecapaciteit van de VS maakte echter dat de verliezen relatief snel werden goedgemaakt. Het vervolg van de oorlog in de Stille Oceaan ontwikkelt zich geheel volgens de lijnen van Mahan. Beide partijen zoeken met krachtige vloten van kapitale schepen de confrontatie om elkaar beslissende verliezen tot te brengen. Daarbij bewegen zij zich voort van steunpunt naar steunpunt, omdat deze onmisbaar zijn voor het voortzetten van de strijd duizenden kilometers verderop. Zo ontstaat de ‘Island-hopping’ strategie. De eilanden zijn geen doel op zich, maar noodzakelijke tussenstappen om het vervolg van de strijd mogelijk te maken. De strijd op de eilanden (Iwo Jima, Okinawa), hoe gruwelijk ook, was klein bier vergeleken met de maritieme operaties die daaromheen plaatsvonden. De hardnekkige Japanse verdedigers van de eilanden vormden op zich geen bedreiging voor de Amerikanen. Zij waren geïsoleerd en bezaten geen offensieve bewapening. Om de eilanden als militaire basis te kunnen gebruiken moesten zij echter wel eerst uitgeschakeld worden. De strijd om de Stille Oceaan was dus een vrijwel geheel maritieme campagne, waarin het draaide om Command of the Sea volgens de principes van Mahan. De oorlog had kunnen eindigen in een maritieme blokkade van Japan, ware het niet dat de atoombommen de oorlog tot een einde brachten, en daarmee ook meteen een geheel nieuwe periode in het strategisch denken inluidde.


De Japanse verrassingsaanval op Pearl Harbour is een goed voorbeeld van de beslissende zeeslag volgens de theorie van Mahan. Helaas voor de Japanners was de slag niet beslissend genoeg.

Luchtwapen
Wat ik in dit artikel bewust buiten beschouwing heb gelaten is de rol van het luchtwapen in de strijd om de Stille Oceaan. Grondoperaties hadden in dit theater een zeer beperkte omvang en hadden vaak de aard van landingen vanuit zee. Het luchtwapen speelde echter een beslissende rol in de Stille Oceaan. Daarom hebben de volgende twee artikelen betrekking op de strategische ideeën die te grondslag lagen aan de inzet van vliegtuigen in dit conflict.

Een nuttige noot over blauw in Japan die ik al in een van de andere topics heb geplaatst, maar ook hier zeker nuttig is:

"Ao", blauw maar ook groen

Even van Wikipedia gejat:



In het kort, stelt een tekst dat iets blauw moet zijn, maar klinkt het vreemd (bv. het "bamboe-blauw" uit een van de andere topics), dan wordt er waarschijnlijk een groentint bedoeld.

Verder heeft Japan een traditioneel kleurensysteem dat nog wel eens in oudere of traditionelere teksten wordt gebruikt: https://en.wikipedia.org/wiki/Traditional_colors_of_Japan