Met de voorlopige redding van KLM gisteravond op het nieuws, kon ik met een iets meer gerust hart verder werken aan de details.
De core engines zijn Alclad polished aluminium gespoten.
De exhaust zijn daarbij grotendeels gloss black base gebleven. Hier zijn ze een eerste laag blauw gemaakt. In een tweede laag komt daar roest rood doorheen om zodoende een door hitte verkleurde uitlaat weer te geven.
De fans zijn metallic gespoten. Daarmee lijkt het veel te veel shiny. Dus heb ik ze behandeld met een drupje smoke voor meer diepte.
En daarnet heb ik de laatste hand gelegd aan de spiraal op de spinners.
‘Spiral’, ‘swirl’ of ‘komma’ op de spinnerAls je in de inlaat van een straalmotor kijkt zie je op de spinner een witte markering, veelal in de vorm van een spiraal. Deze is bedoeld om grondwerkers op de luchthaven te waarschuwen dat een motor draait. Soms wordt gedacht dat het ook is bedoeld om vogelaanvaringen tegen te gaan, maar dat is niet zo.
SwirlIn de tweedewereldoorlog was het de Messerschmitt Bf 109 die als eerste toestel op grote schaal met een ‘swirl’ op de propeller werd uitgerust. Dat had niets te maken met veiligheid van grondpersoneel, maar met “Freund-Feind-Erkennung”.
De meest duidelijke instructie komt van een document van 20 juli 1944: “With effect from today, the recognition markings of our own aircraft in the Western Area (Germany, France and Italy) will be changed as follows: 1 (a) Fighters, including twin-engine fighters, ground attack and reconnaissance aircraft are to have a black and white swirl painted on their spinners…”
Hazard indicatorTegenwoordig is de draaiende spiraal een visuele aanwijzing die in één oogopslag laat zien dat de motor draait. Dat is door het vele geluid op het platform en het gebruik van gehoorbescherming niet te horen voor grondpersoneel.
Door de spiraalvormige markering ontstaat en oscillerend effect dat vooral in het perifere blikveld wordt waargenomen. Dus vanuit je ooghoeken merk je al dat een motor draait. Dit is ook van belang tijdens nachtelijke operaties, omdat de draaiende fanbladen dan moeilijk te zien zijn.
StofzuigerDe zuigkracht van een straalmotor is zelfs bij stationair toerental al gevaarlijk.
Een Boeing 737 kan bij stationair toerental objecten aanzuigen die binnen de 2,8 meter van de inlaat staan. Bij ‘brake away power’ (40% N1), het vermogen dat nodig is om te beginnen met taxiën, is dat 4 meter vooruit en 1,5 meter naar de zijkant. Een persoon die binnen deze afstand van de inlaat komt, wordt onherroepelijk in de motor gezogen.
VogelsSoms wordt ook beweerd dat de hypnotiserende beweging van de spiraal vogels kunnen afschrikken en daarmee vogelaanvaringen kunnen verminderen. Daar is onderzoek naar gedaan in de jaren ’80 (bij All Nippon Airways) maar dat leverde geen aantoonbare resultaten op. Wel is het zo dat ‘Zebra stripes’ op propellerbladen dat effect hebben (zie ook mijn recente bouwverslag van de Basler BT-67).
Logisch ook: bij take-off vermogen draait de spinner zo hard, dat er helemaal geen spiraal meer zichtbaar is. De voorste fan (N1) van de Boeing 737 (motor type CFM56-7B27) draait bij idle thrust (20% N1) ongeveer 1.000 RPM. Dan is de spiraal goed zichtbaar. Maar bij take-off vermogen is dat 5.200 RPM en dan is de spiraal niet meer te onderscheiden.
Komma of spiraal?Hoe groter de voorste fan hoe langzamer hij draait. Dus de N1 van de grotere JT9D draait op take-off vermogen een relatief lage 3600 rpm. Om de spiraal dan toch een soort van effect te laten hebben werd voor de eerste generatie high-bypass turbofanmotoren (zoals de 747's Pratt & Whitney JT9D en de 767's General Electric CF6) gekozen voor een langgerekte ‘komma’ vorm. Ook de ‘wobbly ball’, ‘wobbly moon’ en 'hoefijzers' zijn oudere ontwerpen en tegenwoordig zeldzaam nadat Boeing heeft verklaard dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat de markeringen op spinners vogels effectief kunnen afschrikken.
Tegenwoordig ligt de nadruk op zichtbaarheid bij het draaien met lagere toerentallen.
De 'g-swirl' is een eenvoudiger spiraalvormig ontwerp dat algemeen wordt gezien op moderne General Electric-motoren, zoals de Boeing 787's GEnX, en de CFM-motoren van de Boeing 737. De ‘apostrof’ komt ook relatief veel voor en wordt voornamelijk gebruikt op Pratt & Whitney-motoren, waaronder de A320neo's PW1100G. De 'orkaan' wordt toegepast bij vliegtuigen van Philippine Airlines en Qantas.
Je kan ze geloof ik als decal krijgen. Of met een airbrush mask opbrengen. Ik heb het gewoon met het dunste kwastje uit de hand geprobeerd. Op zo'n cocktail prikker gaat dat best aardig.
Overigens had de PH-BUA bij levering zilverkleurige spinners zonder enige markering. Die kwam later blijkt uit diverse foto's uit die jaren. Ik maak een versie met een latere cabine configuratie (1972/1977) en zover ik kan nagaan werden toen bovenstaande spinners toegepast.